2011-06-24
Agensia Internasional Koperasaun Japaun (JICA) no Miniterio Agricultura e Pescas (MAP) hosi Governo Timor Leste komesa ona Projetu hamutuk ho naran "Projeto Gestao Rekursus Naturais nebe Sustentavel Baseia ba Komunidade" komesa iha fulan Janeiro 2011. Objetivu primeiro hosi projetu atu estabelese mekanismo operasional ida hosi gestao rekursus naturais nebe baseia ba komunidade (CB-NRM) iha nivel suco. Espesial,objetivu projeto atu halo tuir misaun tuir mai ne'e iha kursu duranti projeto:
JICA asiste ona MAP iha formulasaun planu gestao bacias hidrograficas intergrade baseia ba komunidade ba mota Laclo no Comoro liu hosi dezenvolve implementasaun estududs ho naran "estudus Gestao Bacias Hidrograficas Intrergradu baseia ba Komunidade iha mota Laclo no Comoro" hosi fulan Novembro 2005 to'o Marco 2010. Liu hosi estudu,JICA implementa ona total projeto pilo sanulu (10),hanesan intordusaun hosi planamento uza rai partisipatorio,promosaun tekniku agricultura iha foho lolon, , no asisitensia dezenvolvimento vida moris ,iha suco projeto piloto haat (4) tu formula planu gestao bacias hodrograficas intergrade ba mota rua nee.
Mota Laclo no Comoro hanesan kritiku bacias hidrograficas nebe degradadu iha nasaun ne'e maibe importante espesifiku,hanesan, hanesan mota nebe suli ba Sistema irigasaun Laclo no hanesan area nebe inklui be matan nebe fornmese be ba cidade Dili, respektivamente . Hare ba esensial ne'e ,degradasaun ai laran no deflorestasaun iha progresu ona iha mota rua ne'e iha tinan liu ba. Hanesan degradasaun ai laran progresu ona,funsaun ai laran iha mota,hanesan redusaun ba sendimentasaun, balansu/movimento iha mota ninin, no seluk tan, no mos deklina ba vida moris komunidade sira nebe maka hela besik iha mota sei la vuneravel tan.
Liu hosi dezenvolve estudus ba planu gestao abcias hodrograficas intergrade iha mota rua ne'e, Governo Timor Leste husu ba JICA atu asiste MAP atu hasa'e kapasidade funsionario/staff atu implementa planu gestao ho estabelesimento atu implementa planu service/kerangka kerja ba intordus gestao recursus naturais nebe sustentavel baseia ba komunidade iha nivel suco. JICA no MAP konkorda/aseita atu implementa projeto foun hamutuk uza konhesimento, prosedura no metodologia nebe iha ona estudus no mos konsiderasaun hosi instituisaun atu dezenvolve kapasidade MAP, espesialmente DNF,nebe iha estudus liu ba la lao ho sufisiente iha fulan Agosto 2010.